Vrijeme i Kalendar Titova pećina (Drvar)

Karakteristike pećine

Ulaz pećine je okrenut prema jugu. Dimenzije ulaza su: širina 6 m, a visina oko 7 m (nekada je ulaz bio uži i niži, a proširen je prilikom gradnje barake). U kanalu ulaznog dijela nalaze se dvije barake u kojima se za vrijeme rata nalazio štab NOV Jugoslavije i maršal Tito. Barake su za vrijeme borbi bile spaljene, a obnovljne su nakon rata.

Pećinu možemo podijeliti na ulazni dio s barakama i uski pećinski dio, koji završava sifonskim jezerom. (Vidi nacrt).

Ulazni dio sastoji se od 18 m dugog, kanjonu sličnog dijela, smjera sjever -jug, u kom su postavljne barake. Dužina baraka je 12 i 4 m, dok im je širina do 5 m. Postavljene su na debelim drvenim gredama i podu. U ovom dijelu uređen je (betoniran) odvodni kanal, kojim za vrijeme velikih kiša otiče voda iz pećine. Istom na kraju druge barake započinje svod ulaznog dijela pećine dugog 16 m. Širina kanala je od 2.5 do 4 m, dok je visina od poda do stropa 4 m. Na istočnoj strani pri završetku ulaznog kanala nalaze se željezna vrata (tačka B u nacrtu), kroz koja se ulazi u uski dio pećine.

Do željeznih vrata kroz čitav ulazni dio postavljne su daske radi laganijeg pristupa i razgledanja pećine. Na stropu završnog dijela ulaznog kanala, ispred željeznih vrata nalazi se oko 9 m visok dimnjak. Vrata su postavljena još 1938. godine prilikom istraživanja pećine. Dnevna svijetlost prodire od ulaza pećine do vrata.

Uski pećinski dio počinje iza željeznih vrata i završava se sifonskim jezerom. U pravcu sjeveroistoka ide se oko 8 m kroz 1.5 m uski kanal kome se neravno dno blago spušta. Visina je do stropa u početku oko 2 m, ali kasnije postaje i veća zbog uskih i visokih pukotina, koje presjecaju strop ovog dijela pećine. Na 8. metru počinje strmi dio pećine položen u pravcu sjeveroistoka. Stepeničasto se spušta u dubinu i nakon 14 m silaženja dolazimo do dna prve stepenice i početka blaže položenog kanala (tačka C). Ovaj je kanal dug 15 m, a proteže se u pravcu istok jugo-istok. Širina mu je oko 1 m, dok visina varira od 1.5 – 5 m. Hodnik je ispresijecan s nekoliko pukotina, koje mu povećavaju visinu. Čitav je kanal prekriven kalcitnom presvlakom, a sa zapadnog dijela kanala tekao je tanak mlaz vode prema nižem kraju.

Smjer kanala se ponovno mijenja i sada je u pravcu sjeveroistoka. Strmina mu postaje znatna (60°), širina nešto veća (preko 4.5 m), dok je visina relativno mala (od 11.5 m). Ovdje se radi o strmo položenoj pukotini, koja okomito presjeca slojeve vapnenca i zbog toga je ona niska i široka.

Niz ovu strminu (od tačke D do tačke E) bile su postavljne drvene ljestve osigurane poprečnim gredama i ogradom za laganiji silaz. Zbog velike vlage i vode, koja ih često prekriva, ljestve su gotovo istrunule i silazak po njima vrlo je opasan. Od početka do kraja ljestava spušta se za 25 m. Njihov je početak oko 8 m iznad nivoa Unca, dok je završetak oko 19 m ispod nivoa Unca.

Kod tačke E širina kanala je 2.5 m, visina 5 m, ali se ponovno sužava na 1.5 m. Ovdje je tlo horizontalno, a u sredini kanala bio je malen bazen vode. Iza njega se nalaze tri stepenice i 7 m dublje bio je nivo sifonskog jezera (tačka F).

Jezero je dugo oko 4 m, a široko 2, dok je vidljiva dubina vode bila oko 5 m (istraživano 8. 10. 1960.).

Od nivoa vode sifonskog jezera do ulaznog dijela pećine (ispred željeznih vrata) visinska je razlika iznosila 53 m. Iz literature i promatranja vidljivo je, da nivo vode varira. Za vrijeme kišnih perioda nivo vode se podigne, nekada i do izlaza iz pećine i tada protječe ispod baraka, rušeći se 12 m visokim slapom u kanjon ispod barake pred pećinom. Nivo sifonskog jezera u avgustu 1953. godine bila je još niža nego prilikom ovog istraživanja. Tada je bila oko 64 m niže od nivoa ulaza ili 37 m ispod nivoa Unca.​

Postanak pećine.

Vapnenački tereni zapremaju brdovita područja sjeverno i sjevernozapadno od Drvara i strmo se uzdižu iznad jezerskih sedimenata drvarske kotline. U sklopu tih vapnenačkih terena kredne starosti nalazi se brdo Gradina u kome se nalazi Titova pećina. Slojevi vapnenaca pružaju se u dinarskom pravcu, tj. SZJI, i padaju prema jugozapadu pod uglom od 20-35 stepeni.

Postanak pećine uslovljen je pucanjem i rasjedanjem krednih vapnenaca, jer čitavo brdo Gradina predstavlja samo nešto istaknutiji dio zaostalog rasjednog krila. Razni tektonski pokreti, te mehaničko i hemijsko djelovanje vode uslovili su stvaranje danas postojećih kanala Titove pećine.

Vrlo izražena dijaklaza smjera sjever jug u ulaznom dijelu pećine s nekoliko poprečnih dovele su do stvaranje ovog dijela kanala, kao i kupolastog udubljenja na njegovom kraju (tačka B). Poprečna dijaklaza u pravcu sjeveroistoka zanimljiva je, jer se ona ponovno pojavljuje u uskom pećinskom dijelu sto je dovelo do stvaranja strmih stepenica (stepenica kod tačke C i stepenice izmedu Di E). Kanal iza željeznih vrata, kao i kanal ispod prve stepenice (izmedu Ci D) nalaze se na proširenim dijaklazama pravca istok, odnosno istok-jugoistok, okomito presjecajući glavne pukotine. Završetak pećine pred sifonskim jezerom je na dijaklazi u smjeru sjevera (kao i ulazni dio).

Hidrologija Titove pećine vrlo je zanimljiva. Pećina je već 1938. godine bila predmet istraživanja tehničara Drage Cicvarića, baš iz razloga korištenja pećinske vode u industrijske svrhe. Utvrdeno je, da nivo vode varira u sifonskom jezeru, a i to, da voda Unca ne stoji u vezi s podzemnom vodom pećine, jer joj gline i lapori ne dozvoljuju prodiranje u vapnenački masiv.

Prema tome, postojeća voda u pećini ima vezu ili je pak dio jednog potpuno drugog podzemnog hidrološkog sistema, koji izbija na površinu na nekom mjestu, kojemu je apsolutna visina niža od apsolutne visine nivoa sifonskog jezera u Titovoj pećini (vjerojatno vrelo Sanice, koje je 33 km sjeveroistočno od Pećine). Pad slojeva vapnenaca, kao i čitava vapnenačka pozadina Titove pećine u Drvaru, daje nam naslutiti, da je do sada pristupačni dio Pećine zapravo ulazni krak ogromnog izlaznog sifona podzemnog toka. Ovaj se nalazi neposredno iza rasjedne površine.

Dužina pećine od ulaza do kraja jezera iznosi oko 85 m, dok je visinska razlika između nivoa ulaza i sifonskog jezera bila 53 m.​