O historijatu mevluda na ovim prostorima, naročito u smislu pisane riječi, možemo posebno govoriti od 1878. godine. Tada je štampan prvi Mevlud na bosanskom jeziku (u Skoplju).
Riječ mevlud potiče od arapske riječi mawlid koja predstavlja mjesto ili vrijeme rođenja. Vremenom je značenje ove riječi nedvojbeno počelo da se koristi kao sinonim za rođendan, odnosno dan rođenja Muhammeda a.s., kao i za ceremoniju, tj. svečanost obilježavanja ovog, za muslimane, radosnog događaja. Riječ mawlid ili mevlid u turskom jeziku je prihvaćena kao mevlud, pa je prirodno da se odomaćila i u Sandžaku kao takva, ako uzmemo u obzir sam uticaj Osmanlija na islam na ovim prostorima.
Danas se u bosanskom jeziku riječ mevlud koristi za sam Poslanikov a.s. rođendan, 12. rebiu-l-evvela, za pjesnički spjev o njegovom rođenju i životu, kao i za svečanost obilježavanja rođenja Muhammeda a.s.
Poznato je da sam Poslanik a.s. nije proslavljao svoj rođendan niti su to radili njegovi ashabi, a ni druge generacije muslimana dugi niz godina poslije njega, bježeći od mogućnosti da takva ceremonija vremenom poprimi odlike načina na koji kršćani slave rođenje Isa a.s. Najranije obilježavanje rođenja Poslanika Muhammeda a.s. nalazimo u vrijeme Haruna el-Rašida. Poznato je da je njegova majka prva obnovila kuću Poslanikovog rođenja i na taj dan se ona obilazila, kao i druga mjesta koja su bila od značaja za život Poslanika a.s. Andaluzijski putopisac Ibn Džubejir (1183) zabilježio je da je na dan rođenja Poslanika Muhammeda a.s. njegova kuća bila otvorena za posjete.
Kako navode poznavaoci islamske historije, obilježavanje rođenja Poslanika a.s. prvi su postavili Fatimije u Egiptu, i to tako da su u IV stoljeću po Hidžri slavili šest mevluda godišnje, i to: Muhammedu a.s., hz. Aliji, hz. Fatimi, hz. Hasanu i hz. Husejinu, te vladajućem halifi. Ovi običaji izgubili su se sa propašću Fatimija, ali je običaj u VII vijeku po Hidžri (1207. godine) ponovo obnovljen kao javna svečanost od strane vladara Erbele El-Melikul-Muzzafer Ebu Se'ida. Ibn Halikan daje detaljan opis te svečanosti, kao neke vrste općeg sajma, prilikom kojeg je bilo svečanih defilea, narodnih veselja sa igrama i posebnih oblika slavljenja, a koji su se održavali u posebnoj prostoriji ili hanikahu. Ta forma proslave proširila se na Mekku, a odatle po gotovo cijelom islamskom svijetu, da bi dobila opća, a i neka posebna i lokalna obilježja. Smatra se da je prvi pisani mevlud bio Kitab et-Tanwir fi Mawlid es-Sirag.
Kako je opisano u izvorima iz tog vremena, tadašnje proslave mevluda obilježavale su se uz iznimno raskošne trpeze i velika okupljanja vjernika i učenjaka koji su bili darivani od strane vladara. Kasnije se običaj proslavljanja mevluda proširio i na druge islamske zemlje. Zanimljivo je to da se sadržaj i način slavljenja mevluda od zemlje do zemlje razlikuje, pa na primjer u Egiptu slavlje traje nekoliko dana prije i poslije 12. rebiu-l-evvela na otvorenom polju, gdje se podigne mnogo okićenih šatora, koji se uvečer osvijetle električnom rasvjetom. Inače, 12. rebiu-l-evvela je velika noć i tada je veselje najveće, a u danima koji prethode vjernici se okupljaju, šetaju, uče Kur'an, neko kupuje i prodaje, okupljaju se razni umjetnici i sl.
Ovo veselje dešava se u Kairu, a prisustvuju mu stotine hiljada ljudi iz cijelog Egipta. U nekim drugim zemljama, kao što su Alžir, Tunis i Maroko, dešava se slično okupljanje koje, također, počinje nekoliko dana prije Poslanikovog a.s. rođendana i ta noć se provodi bdijući, dok se pred zoru uče pobožne kaside i hvalospjevi u ime Muhammeda a.s.
Najraniji podaci o mevludu u Turskoj, odakle je ovaj običaj, kao i sam islam, stigao na naše prostore, protežu se čak u doba Seldžuka Muzaferudina Gokborija, prvog vladara koji je povodom ove proslave priređivao gozbe i veselja na kojima je učestvovalo i stanovništvo. Na slavljima iz ovog doba moguće je uočiti karakteristike mevludskih svečanosti kakve se u Turskoj i danas mogu vidjeti. Kod Osmanlija, prvo učenje mevluda zabilježeno je 1589. godine, za vrijeme vladavine Murata III, iako neki smatraju da je početak obilježavanja mevluda vezan za period nakon što je napisan prvi mevludski spjev od strane Sulejmana Čelebija, tj. nakon 1409/10. godine, kada su druženja uz mevlud poprimila nova obilježja. Naime, uz dotadašnje vazove i predavanja, mevludskoj svečanosti se dodaju poetski sadržaji, koji su ponekad izvođeni i uz pratnju saza. Nakon toga je obogaćen ilahijama i kasidama.
U staroj bošnjačkoj literaturi ne nalazimo mnogo informacija o obilježavanju mevluda u prošlosti, osim nešto malo sadržanih u Ljetopisu Mula Mustafe Bašeskije. Tek nešto kasnije mevlud će biti spomenut u djelu Antona Hangija Život i običaji muslimana Bosne i Hercegovine, u kojem se kaže
Riječ mevlud potiče od arapske riječi mawlid koja predstavlja mjesto ili vrijeme rođenja. Vremenom je značenje ove riječi nedvojbeno počelo da se koristi kao sinonim za rođendan, odnosno dan rođenja Muhammeda a.s., kao i za ceremoniju, tj. svečanost obilježavanja ovog, za muslimane, radosnog događaja. Riječ mawlid ili mevlid u turskom jeziku je prihvaćena kao mevlud, pa je prirodno da se odomaćila i u Sandžaku kao takva, ako uzmemo u obzir sam uticaj Osmanlija na islam na ovim prostorima.
Danas se u bosanskom jeziku riječ mevlud koristi za sam Poslanikov a.s. rođendan, 12. rebiu-l-evvela, za pjesnički spjev o njegovom rođenju i životu, kao i za svečanost obilježavanja rođenja Muhammeda a.s.
Poznato je da sam Poslanik a.s. nije proslavljao svoj rođendan niti su to radili njegovi ashabi, a ni druge generacije muslimana dugi niz godina poslije njega, bježeći od mogućnosti da takva ceremonija vremenom poprimi odlike načina na koji kršćani slave rođenje Isa a.s. Najranije obilježavanje rođenja Poslanika Muhammeda a.s. nalazimo u vrijeme Haruna el-Rašida. Poznato je da je njegova majka prva obnovila kuću Poslanikovog rođenja i na taj dan se ona obilazila, kao i druga mjesta koja su bila od značaja za život Poslanika a.s. Andaluzijski putopisac Ibn Džubejir (1183) zabilježio je da je na dan rođenja Poslanika Muhammeda a.s. njegova kuća bila otvorena za posjete.
Kako navode poznavaoci islamske historije, obilježavanje rođenja Poslanika a.s. prvi su postavili Fatimije u Egiptu, i to tako da su u IV stoljeću po Hidžri slavili šest mevluda godišnje, i to: Muhammedu a.s., hz. Aliji, hz. Fatimi, hz. Hasanu i hz. Husejinu, te vladajućem halifi. Ovi običaji izgubili su se sa propašću Fatimija, ali je običaj u VII vijeku po Hidžri (1207. godine) ponovo obnovljen kao javna svečanost od strane vladara Erbele El-Melikul-Muzzafer Ebu Se'ida. Ibn Halikan daje detaljan opis te svečanosti, kao neke vrste općeg sajma, prilikom kojeg je bilo svečanih defilea, narodnih veselja sa igrama i posebnih oblika slavljenja, a koji su se održavali u posebnoj prostoriji ili hanikahu. Ta forma proslave proširila se na Mekku, a odatle po gotovo cijelom islamskom svijetu, da bi dobila opća, a i neka posebna i lokalna obilježja. Smatra se da je prvi pisani mevlud bio Kitab et-Tanwir fi Mawlid es-Sirag.
Kako je opisano u izvorima iz tog vremena, tadašnje proslave mevluda obilježavale su se uz iznimno raskošne trpeze i velika okupljanja vjernika i učenjaka koji su bili darivani od strane vladara. Kasnije se običaj proslavljanja mevluda proširio i na druge islamske zemlje. Zanimljivo je to da se sadržaj i način slavljenja mevluda od zemlje do zemlje razlikuje, pa na primjer u Egiptu slavlje traje nekoliko dana prije i poslije 12. rebiu-l-evvela na otvorenom polju, gdje se podigne mnogo okićenih šatora, koji se uvečer osvijetle električnom rasvjetom. Inače, 12. rebiu-l-evvela je velika noć i tada je veselje najveće, a u danima koji prethode vjernici se okupljaju, šetaju, uče Kur'an, neko kupuje i prodaje, okupljaju se razni umjetnici i sl.
Ovo veselje dešava se u Kairu, a prisustvuju mu stotine hiljada ljudi iz cijelog Egipta. U nekim drugim zemljama, kao što su Alžir, Tunis i Maroko, dešava se slično okupljanje koje, također, počinje nekoliko dana prije Poslanikovog a.s. rođendana i ta noć se provodi bdijući, dok se pred zoru uče pobožne kaside i hvalospjevi u ime Muhammeda a.s.
Najraniji podaci o mevludu u Turskoj, odakle je ovaj običaj, kao i sam islam, stigao na naše prostore, protežu se čak u doba Seldžuka Muzaferudina Gokborija, prvog vladara koji je povodom ove proslave priređivao gozbe i veselja na kojima je učestvovalo i stanovništvo. Na slavljima iz ovog doba moguće je uočiti karakteristike mevludskih svečanosti kakve se u Turskoj i danas mogu vidjeti. Kod Osmanlija, prvo učenje mevluda zabilježeno je 1589. godine, za vrijeme vladavine Murata III, iako neki smatraju da je početak obilježavanja mevluda vezan za period nakon što je napisan prvi mevludski spjev od strane Sulejmana Čelebija, tj. nakon 1409/10. godine, kada su druženja uz mevlud poprimila nova obilježja. Naime, uz dotadašnje vazove i predavanja, mevludskoj svečanosti se dodaju poetski sadržaji, koji su ponekad izvođeni i uz pratnju saza. Nakon toga je obogaćen ilahijama i kasidama.
U staroj bošnjačkoj literaturi ne nalazimo mnogo informacija o obilježavanju mevluda u prošlosti, osim nešto malo sadržanih u Ljetopisu Mula Mustafe Bašeskije. Tek nešto kasnije mevlud će biti spomenut u djelu Antona Hangija Život i običaji muslimana Bosne i Hercegovine, u kojem se kaže
